دید کلی

درخت انجیر که نام علمی آن فیکوس (Ficus) می‌باشد از خانواده (Moracee) موراسه است و دارای 600 گونه می‌باشد که اغلب انواع آن وحشی یا زینتی هستند مانند درخت معروف به درخت کاتوچو (فیکوس الاستیکا) که هم زینتی است و هم صنعتی. فیکوس بنگالنسیس و فیکوس رلیگیوزا انواع زینتی این گیاه می باشند که در تزئینات و به عنوان گیاه آپارتمانی مصرف زیاد دارند.

انواعی که در باغبانی از نظر مصرف میوه آن مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از فیکوس کاریکا ، فیکوس پالماتا و فیکوس پودوکاریکا. فیکوس کاریکا همان انجیر معمولی است که به عنوان میوه مورد استفاده قرار می‌گیرد. ولی فیکوس پالماتا و فیکوس پودوکاریکا بیشتر برای تلقیح انواع انجیر خوراکی کاشته می‌شوند.

مشخصات گیاه شناسی

برگ درخت انجیر پنجه‌ای و دارای 3 تا 5 لوب می‌باشد. قسمتی که به اسم میوه انجیر معروف است و مورد تغذیه انسان قرار می‌گیرد در حقیقت میوه نیست بلکه زائده مجوفی است که گلهای انجیر به تعدادی زیاد در داخل آن قرار گرفته‌اند و مواد قندی در این زایده یا رسپتاکل جمع می‌شود. گلهای نر و گلهای ماده درخت انجیر از یکدیگر جدا ولی روی یک پایه یعنی در داخل رسپتاکل واقع شده‌اند و به عبارت دیگر درخت انجیر گیاهی است یک پایه.

اگر میوه انجیر را باز کنیم و به شکل یک سطح درآوریم گلهای نر که حامل دانه گرده هستند و در کنار و به طرف خارج صفحه واقع شده و گلهای ماده که حامل تخمدان و در صورت تلقیح شدن حامل بذر خواهند بود در وسط صفحه قرار دارند. تلقیح گلهای ماده انجیر بوسیله حشرات مختلف که مهمترین آنها حشره‌ای بسیار کوچک از خانواده کالسیدیده می‌باشد انجام می‌گیرد.

آب و هوای مطلوب برای درخت انجیر

به همان اندازه که درخت انجیر به گرمای زیاد مقاوم است نسبت به سرما مخصوصا در دوره جوانی حساس است و سرما یک عامل محدود کننده در کاشت این درخت می‌باشد. اثر گرما و رطوبت در میوه انجیر نسبت به نوع مصرف میوه متفاوت است. انجیرهایی که برای کنسرو و یا در شیرینی‌پزی مصرف می‌شود در هوای مرطوب محصول مرغوب‌تری می دهد تا در هوای گرم و خشک و برعکس میوه درختان انجیری که در هوای خشک و نسبتا گرم کاشته شده‌اند برای تهیه انجیر خشک مرغوب‌تر است تا آنهای در هوای مرطوب عمل آمده‌اند.

باران در موقع تلقیح بسیار مضر است و مقدار محصول را به مقدار قابل توجهی کم می‌کند. در نواحی مرطوب میوه درشت می‌شود و دم آن طویل می‌گردد ولی مقدار شیرینی میوه کم می‌شود در هوای خشک و گرم دم میوه کوتاه شده گاهی به کلی از بین می‌رود اما اندازه میوه کوچک و مقدار شیرینی آن زیاد است.

آفات و بیماریهای درخت انجیر

از انواع آفات می‌توان به این موارد اشاره کرد: سیمتیس نمورانا ، هسپروفانس گریزئوس ، سفیدک انجیر ،موزائیک انجیر ، شکاف خوردن میوه انجیر و بیماری ترشیدگی میوه انجیر.

درخت انجیر چند نوع دارد. درخت‌های وحشی و پا کوتاهِ بوته­ای و درختان بزرگ که بلندی آن‌ها گاهی به شش تا  هفت متر می‌رسد. برگ‌های درخت انجیر عموماً پهن و لبه آن­ها کنگره‌دار است. پرزِ پشت برگ‌های انجیر در حین تماس با دست انسان کمی سوزش و خارش به­وجود می‌آورد.

نوع وحشی درخت انجیر در جنگل‌ها یا در کوهستان‌‌ها می‌روید و به طور دیم یعنی با آب باران آبیاری می‌شود و نوع دیگر این درخت در خانه‌ها و باغ‌ها وجود دارد که بعضی از آن‌ها پا کوتاه و برخی درخت­هایی پر شاخ و برگِ بسیار بلند و زیبا هستند. درخت انجیر در طبیعت به صورت نر و ماده وجود دارد. هر دو آن‌ها محصول می‌دهند .البته برای آنکه انجیر ماده محصول بدهد باید یکی از شاخه‌های نر را بر شاخه‌های ماده پیوند زد، اما اگر درخت نر در آن حوالی باشد بدون نیاز به پیوند از طریق گرده‌افشانی توسط پروانه‌ها، زنبورها یا وزش باد، درخت ماده بارور می­شود.

انجیرهای وحشی میوه‌های کوچک با رنگی زرد مایل به سفید یا قرمز دارند و از انجیرهای محلی پر خاصیت‌ترند. معمولاً آن­ها را بعد از چیدن خشک می‌کنند. املاحِ  این انجیر از تازه‌اش بیشتر است. انجیرهای وحشی و خودرو یا باغی و محلی به رنگ‌های زرد و سفید یا سیاه و بنفش هستند. میوه­ی درخت انجیر محلی پاکوتاه گاهی سیاه و بنفش یا سبز و کوچک‌تر از انجیر درختان بزرگ است. میوه­ی درختان بزرگ و پر ارتفاع را شاه­انجیر می‌نامند. از آنجا که انجیر دانه‌های بسیار درشت و پر­آب داشته، روایت‌های مختلفی در باره­ی زادگاه آن آمده است. بعضی زادگاه آن را یونان و برخی روم باستان گفته‌اند. حکیم مؤمن در کتاب خود زادگاه آن را مشرق زمین ذکر کرده‌اند که وحشی بوده و دانه‌های آن کمی شباهت به گلابی جنگلی داشته است. در طول زمان آن را به سایر نقاط دنیا برده‌اند تا به امروز انواع پرورش داده­ی آن موجود است. میوه­ی انجیر در طب سنتی قدیم مصر جایگاه دارویی والایی داشته و درباره­ی آن بسیار سخن گفته‌اند.

درخت انجیر یکی از میوه‌های بهشتی به­شمار می‌آید که در تورات درباره­ی آن داستان‌ها آورده شده و در قرآن کریم خداوند یکتا به آن قسم یاد کرده است.

انجیر طبیعت گرم و تر دارد.

قسمت مورد استفاده : میوه

پنجاه ﺩﺭﺻﺪِ ﺍﻧﺠﻴﺮ ﺧﺸﮏ ﺭﺍ ﻗﻨﺪ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽﺩﻫﺪ. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻨﺒﻊ ﺧﻮﺑﯽ ﺍﺯ ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ، ﻣﻨﻴﺰﯾﻢ، ﮐﻠﺴﻴﻢ، ﻓﺴﻔﺮ  ﻭ ﻭﯾﺘﺎﻣﻴﻦﻫﺎی A  , B , C  ﺍﺳﺖ. انجیر ﺩﺍﺭﺍی کالری، ﻣﻮﺍﺩ ﺍﺯﺗﻪ، ﻣﻮﺍﺩ ﻣﻌﺪﻧﯽ، ﭼﺮﺑﯽ، ﺁﻣ.ﻴﻨﻮ ﺍﺳﻴﺪ، ﺁﻧﺰﻳﻢﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ، ﮐﺎﺭﻭﺗﻦ بوده، منبعی ﻏﻨﯽ از ﻓﻴﺒﺮ ﻏﺬﺍﯾﯽ است. ﻟﻴﮕﻨﻴﻦ ﯾﮏ ﻧﻮﻉ ﻓﻴﺒﺮﻏﺬﺍﯾﯽ ﻏﻴﺮﻣﺤﻠﻮﻝ ﺍﺳﺖﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﺯﯾﺎﺩ ﺩﺭ ﺍﻧﺠﻴﺮ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﻧﻘﺶ ﻋﻤﺪﻩﺍی ﺩﺭ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮی ﻭ ﺭﻓﻊ ﯾﺒﻮﺳﺖ ﺩﺍﺭﺩ.

اشتها آور : 50گرم انجیر خشک را به مدت 15روز یا بیشتر یک ساعت قبل از صبحانه ناشتا میل کنید. البته صبحانه نباید از مواد چرب یا تخم مرغ باشد. همچنین می­توانید برای مدت 40 روز هر صبح 70گرم انجیر را با یک قاشق چای‌خوری انیسون کوبیده، ناشتا میل کنید. در صورت دسترسی می­توانید از انجیر تازه استفاده کنید.

دفع سموم از بدن: 50گرم انجیر خشک را با یک قاشق سداب و یک لیوان آب به مدت یک دقیقه بجوشانید. سپس آن را صاف کرده، میل کنید.

لاغر کننده(چربی­سوز): هر صبح ناشتا 10 عدد انجیر خشک و3 عدد مغز گردو را کوبیده، به مدت 5 روز میل کنید.

تقویت حافظه: صد گرم انجیر خشک و صد گرم مغز پسته و صد گرم بادام را کوبیده، هر صبح ناشتا دو قاشق سوپ‌خوری میل کنید.

مجاری تنفسی: انجیر، خرما، کشمش و عناب را به مقدار مساوی با آب جوش دم کرده، روزی دو بار صاف­کرده­ی آن را صبح ناشتا و عصر میل کنید.

سرفه‌های سرد(در اثر سردی مزاج) و کهنه ، تنگی نفس: ده روز هرصبح ناشتا قبل از طلوع آفتاب 25گرم انجیر خشک را میل کنید.

تورم طحال: بیست و پنج عدد انجیر خشک را در دو لیوان سرکه­ی تند و محلی به مدت نه روز خیس کنید. سپس به مدت پنج روز یک روز در میان یک ساعت قبل از صبحانه پنج عدد آن را با کمی سرکه میل کنید.

سوزش در مجرای ادرار: به مدت20 روز هر شب ده عدد انجیر و 5 عدد آلو را در یک لیوان آب‌ سرد خیس کرده، صبح‌ها قبل از آفتاب آن را میل کنید. بسیار آهسته بجوید تا با بزاق دهان مخلوط شود.

 سر باز کردن دمل یا کورک: انجیر را کوبیده، روی دمل یا کورک بگذارید. روزی سه بار تعویض کنید و در هر تعویض محل را خوب شست و شو و خشک کنید. این کار را تا زمانی که سر باز کند ادامه دهید.

بازیابی قوای جنسی: به مدت ده روز  ساعت ده صبح و هنگام عصر 10عدد انجیر خشک را خوب بجوید.

زخم‌های کهنه: انجیر کاملا” خشک را نرم کوبیده، روی زخم بپاشید؛ مخصوصا” برای زخم‌های پشت گوش بسیار آزموده شده است.

تورم زبان کوچک: مقداری انجیر را در آب جوشانده، صاف کنید. روزی سه تا چهار بار تا انتهای گلو غرغره کنید.

نفخ، گاز معده: بیست گرم انجیر یک قاشق مربا خوری سداب با هم در یک لیوان آب ده دقیقه دم کنید بعد صاف شود بعد از نهار و شام میل شود ورم معده را بر طرف می‌کند.

افزایش میل جنسی: انجیر و مغز گردو را به طور مساوی نرم بکوبید و بیست مثقال از آن را سه روز به جای صبحانه میل نمایید.

دردهای کهنه­ی کمر: اشخاصی که از دردهای شدید و بسیار کهنه رنج می‌برند باید مقداری انجیر را در آب جوشانده صاف کنند و بعد با پوار از راه مقعد تنقیه نمایند.

خارش و صدا در گوش: 5 عدد انجیر خشک را با یک لیوان آب به مدت ده دقیقه بجوشانید و سپس صاف کنید. ده روز صبح ناشتا میل کنید.

رفع خستگی، کوفتگی، کم­خوابی و ایجاد نشاط: به جای تنقلات انجیر خشک میل کنید.

اسهال خونی: پنجاه گرم پوست سر شاخه­ی خشک یا تازه­ی درخت انجیر را کمی بجوشانید. سپس صاف کنید. بعد از هر غذا آن را بنوشید.‌

ریزش مو: برگ درخت انجیر را با مقداری آب بجوشانید و بعد صاف کنید. در هفته دو بار سر را با آب به­دست­آمده بشویید.

بواسیر: برگ درخت انجیر را بعد از شست و شو کوبیده، مانند ضماد روی بواسیر بگذارید. حدود یک ساعت روی محل بماند. این عمل را روزی دو بار تا بهبودی کامل انجام دهید.

تسکین صرع و وسواس، جلوگیری از جنون: انجیر را با عسل بپزید و به حالت کمپوت در آورید. بعد از هر غذا دو تا سه عدد آن را خوب بجوید.

یبوست و سوء هاضمه: مربای انجیر میل کنید.

پاک کردن معده و روده، جلای کبد: انجیرِ خیس کرده را صبح ناشتا میل کنید.

نکته­ها:

– برای تهیه­ی شربت یا مربای انجیر به قند یا شکر نیاز نیست، چون خود انجیر قند بالایی دارد. در صورت تمایل مقدار بسیار کم شکر یا قند می‌توانید اضافه کنید.

– برای مصرف انجیر خیس شده بهتر است مقداری را در یک ظرف چینی با آب‌سرد به مدت 24ساعت خیس کنید.

 – بهترین انجیر رسیده آن است که آن را از درخت بچینند. انجیر به علت پرآبی اگر مدتی بماند تخمیر می‌شود و حالت ترشی به خود می‌گیرد. پس باید آن را در یخچال نگه داشت.

– خوردن انجیر تازه یا خشک به بانوان باردار توصیه می­شود.

– اگر یک یا دو عدد انجیر نارس را به ظرف حبوبات با گوشت یا حلیم اضافه کنید، خیلی سریع آن‌ها را له خواهد کرد.

–  اشخاصی که دیابت دارند و کسانی که دارای اختلال معده و روده هستند و اشخاص بسیار چاق باید به طور جدی از مصرف آن خودداری کنند.